ATATÜRK’ÜN CUMHURBAŞKANI OLARAK İSTANBUL’A İLK GELİŞİ
Mustafa Kemal Paşa, 16 Mayıs 1919da IX.Ordu Müfettişi olarak ayrıldığı İstanbul’a tekrar ancak 1 Temmuz 1927 de Türkiye Cumhuriyeti devletinin Cumhurbaşkanı olarak geldi.Gazi Mustafa Kemal Paşa, zaferden sonra ilk ziyaretini Bursa’ya ardından hemen 1923 yılının başında batı Anadolu’ya yaptı. Gazi, ayni yılın yaz aylarında da İzmir’e bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu tarihlerde kendisine bir İstanbul ziyareti için davet yapılmış olmasına rağmen ziyaret gerçekleşmemiştir. 6 Ekim 1923 de işgal kuvvetlerinin İstanbul’u terk edecek olması nedeniyle bu tarihte bir ziyaret için teklif yapıldıysa da Paşa, daha sonraki bir zaman için İstanbul’a geleceğini söyleyerek daveti geri çevirmiştir. Gazi , 1924 de Büyük Taarruz’un yıldönümü kutlamaları kapsamında Trabzon’a giderken de İstanbul’a uğramamıştır. Özellikle İstanbul basını Gazi’nin Trabzon ziyareti ile yakından ilgilenmiş ve 1925de konu tekrar gündeme getirilmiştir.Ancak bizzat İstanbul Belediye Başkanı Emin Bey’in Ankara’ya giderek Gazi’ye yapmış olduğu davet de durumu değiştirmemiştir. Emin Bey, Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal’in Bursa’da bulunduğu Mayıs 1926’da yaptığı ikinci teklife de net bir yanıt alamaz. Durum Gazi’nin 3 Ekim 1926da İstanbul’daki anıt heykelinin açılış töreninde de değişmemiştir. Gazi, ancak bu tarihten 1 yıl sonra Temmuz 1927de İstanbul’u ziyaret etmeye karar verecektir.
Zamanın İngiltere Büyükelçisi G. Clerk, Dışişleri Bakanı Sir Austen Chamberlain’e gönderdiği raporunda, basının gezi karşısındaki tavrını çılgınca ve abartılı bir telaş içinde olmak şeklinde değerlendirir. Hatta bu ilginin doğal ve kendiliğinden olmadığını da düşünür. (PRO.FO.12320/2935(1927)s.104-105) Gazi’nin Çankaya’daki monoton hayatından kurtulmak isteğinin de gezinin nedenlerinden biri olabileceğine değinen G. Clerk, bu gerekçelere rağmen ziyaretin politik bir amaç taşıdığında ısrarlıdır. Ona göre, Cumhurbaşkanı muhaliflerin tamamen baskı altına alındığı, bu çerçevede İstanbul’un bir risk taşımadığını ve Ankara rejiminin gayet sağlam bir şekilde yerleştiğini düşündüğünden İstanbul’a gelmiştir. Gazi’nin sekiz yıllık bir aradan sonra “devirmiş olduğu saltanat ve Hilafetin” merkezine gelmiş olmasını rejimin yerleşmiş olduğunu gösteren en önemli aşama olarak değerlendirir.
Büyükelçi, Cumhuriyet yönetimi ve yabancı sermayeye bakışını ayrıntılı bir şekilde ele almak isteyen ve birkaç noktaya dikkat çeken G.Clerk, İstanbul ziyaretini Türkiye Cumhuriyeti rejiminin yerleştiğinin ve sağlam temeller üzerinde ilerleyeceğinin önemli göstergelerinden biri olarak görür. Ancak Büyükelçi’nin Ankara’nın ekonomik bağımsızlık özellikle yabancı sermaye karşısındaki kararlılığından pek de memnun olmadığını görürüz. Bu durum Türkiye için hazırladığı 1927 yılı Türkiye raporuna yansır. Aslında bu tepki, Gazi Mustafa Kemal’in önderliğinde başlatılan Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığını hedefleyen zihniyetin ve bu doğrultudaki girişimlerin önemini ortaya koyduğu gibi başarısını da kanıtlar, zira G.Clerk tam da bu noktada, Gazi’nin İstanbul ziyaretini önemser. Zira İstanbul hem siyasal hem de ekonomik bakımdan imparatorluğun simgesi olarak algılanırken, Ankara’daki yeni zihniyet’in timsali Gazi’nin her iki alanda da kesin bir başarı elde edildikten sonra İstanbul’a gelmesinin bu nedenle rejimin oturmasının kanıtı olarak değerlendirir. Zira Ankara merkezli yeni kadro ve zihniyet “ gücünü ispatlamıştır” der. G. Clerk raporunda Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğindeki yeni kadronun kararlılığı ve başarısına dikkati çeker ve 1927 yılını genç Cumhuriyet için her açıdan verimli ve başarılı bir yıl olarak değerlendirir. Gazi’nin İstanbul ziyareti de bu durumun en önemli göstergelerinden biridir. Zira ziyaret sıradan bir gezi değildir, Anadolu’nun galibiyetinin simgesidir.
Atatürk
THE FIRST TIME ATATÜRK’S COMİNG TO ISTANBUL AFTER HE BECAME PRESİDENT
Mustafa Kemal Pasha left İstanbul on May 16, 1919 as the IXth Army İnspector and returned on July 1,1927 as the president of Republic of Turkey. Ghazi Mustafa Kemal Pasha first visited Bursa after the victory; after that he visited West Anatolia, same year he also visited İzmir in summer.In those months although he was invited; the visiting of İstanbul didn’t come true. On October 6, 1923 Occupation Forces were leaving İstanbul; that day an invitation to Atatürk was made for İstanbul visiting. Pasha rejected the invitation and said that he would come later. The Ghazi Mustafa Kemal Pasha didn’t go İstanbul in 1924 when he was going to Trabzon for the aniversary of Great Attack. Especially İstanbul press was so interested with Trabzon visit and Atatürk was invited to İstanbul in 1925 too. Istanbul mayor went to Ankara and invited Atatürk to İstanbul. He invited Atatürk for a second time when Mustafa Kemal Pasha was in Bursa in May, 1926 and couldn’t get a favorable reply. The case was not changed on October 3, 1926 at the monument statue of Atatürk opening ceremony. He decided to visit İstanbul after one year later, on July1,1927.
G. Clerk was English Ambassador of those times. He sent a report to Foreign Affairs Minister Sir Austen Chamberlain; there he mentioned that the press was acting frenzied and exaggregated in a mad rush.The relevance was not ingenious.(PRO.FO.12320/2935(1927)s.104-105) He touched on Pasha’s dull life in Çankaya caused the visit, but his real thought was, it was made with political purpose. He thought that Atatürk’s opinion was; opponents were under control, İstanbul visit had no risk, Ankara regime was firmly settled. After eight years his coming to “the sultanate and caliphate center” that was overthrown showed that the regime was firmly settled. Ambassador evaluated republic management and outlook on foreign capital and insisted that İstanbul visit indicated regime was firmly settled, progress was going on solid foundations. However, ambassador was discontent with Ankara’s economic independence and inflexibility towards foreign capital. This situation was reflected in the 1927 years Turkey report that he prepared. In fact this opinion was the proof of the victory of economic indepence of Turkey which was initiated under the leadership of Ghazi Mustafa Kemal Pasha. Mr. G.Clerk for this point cared Pasha’s Istanbul visit. Istanbul perceived as the capital of political and economical center of the empire; the epitome of the new mentality, Ghazi Mustafa Kemal Pasha of Ankara came to İstanbul after solid success in both areas, was the evidence of the regimes firmly settled in the country. Mr. G.Clerk mentioned Ankara centered staff and mindset had proven its strength. In his report he mentioned, new staff under the command of Ghazi Mustafa Kemal Pasha was determined and successful.The year 1927 was evaluated efficient and successful for the young Republic. Ghazi Mustafa Kemal Pasha’s Istanbul visit was one of the most important indicators of this matter. The visit was not an ordinary trip, it was the symbol of the victory of Anatolia.