M.Ö. 4. ve 5. yüzyıldan beri var olduğu anlaşılan , Türklerce Han Yolu, Çinlilerce Nan- Lu, Batılılarca da İpek yolu diye anılan ve 3 kıta arasında mal ve kültür alışverişi yapılan ilk büyük uluslararası sahanlık.
Yol aynen Anadolu’da ki küçük ölçekli modelinde olduğu şekilde alt orta ve üst yol diye adlandırılan 3 ana koldan meydana gelmiştir. Üst yol olarak bilinen ve Sibirya’nın güneyinden geçen ve o zamanki adıyla Kürk yolu diye bilinen yol, bu 3 ana artelin en eskisidir. Bu yol Don nehrinin denize döküldüğü yerden başlayıp Tarım havzasına ulaşıyordu. Herodot tarihi, bu yolun bugün Çin sınırları içinde kalan Kansu vilayetine kadar uzandığını yazmaktadır ( MÖ.5.yy.). Uralların doğusunda ki Tobol bölgesinde yapılan kazılarda M.Ö 5.yy ait Roma ve Antik Yunan sikkeleri bulunmuştur. Benim yaptığım tespite göre bölgede MÖ 10.yy ait bir ipek böceği kozası ve bir parça ipek şu anda tamamen Türk bölgesi olan Sincan-Uygur Özerk bölgesinde sergilenmektedir. Şimdilerde Taklamakan Çölü içinde kalmış, eski bir kurganda kurulu bu müze nerdeyse ziyarete kapalı bir şekilde bulunmaktadır. (Müze giriş bedeli bin Amerikan dolarıdır ve şimdiye kadar bir Amerikalı araştırmacı dışında ziyaretçisi olmamıştır.)
Çivi yazısı ile yazılan Hitit dönemine ait bir tablete göre, İpek yolunun ana güzergâhı Çin’i Orta Asya ve İran üzerinden Mezopotamya’ya, oradan da Akdeniz kıyısındaki Antakya ve Sur limanlarına bağlayan kara yoludur. Hindistan’dan fildişi, pamuk, Orta Asya’dan gümüş, bakır, turkuaz, lâcivert taşı (lapis) ve Kuzeydoğu Hindistan’dan keten kumaş, çift hörgüçlü Asya develerinden oluşturulan kervanlarla batıya taşınırdı. Mezopotamya ve Mısır’da paralı askerlik yapan İskitler’in hem bu ticaretin başlamasında, hem de kurgan geleneği gibi karşılıklı dinî ve kültürel etkilerin gelişmesinde önemli rolleri olduğu sanılmaktadır.
İpek yolunun büyük bir bölümü milâttan önce II. yüzyılın ilk çeyreğinde Hunların eline geçti. Ortaçağ’da İpek yolu güzergâhına birçok devlet sahip olmak istemiş ve yolun sağladığı ekonomik faydalar sebebiyle zaman zaman birbirleriyle savaşmıştır. V. yüzyılın ilk yarısında Kuzey Çin’e ve İpek yolunun büyük bir kısmına Tabgaç Türkleri hâkimdi. Ancak Tabgaçlar bir asır sonra parçalandılar; bütün arazileri benimsedikleri Budizm’in de etkisiyle Çin hânedanına intikal etti. Burada Turfan bölgesini özellikle anmalıyız. Son derece verimli olan vahanın en çukur yeri deniz seviyesinden 154 m. aşağıdadır. Burada yetişmeyen hemen hiçbir sebze meyve ve hububat yok gibidir. Civarda ki tüm Ülkeler, bu büyük ticaret ağını kontrol etmenin anahtarı nın Turfan havzasını ele geçirmek olduğunu biliyorlardı. Bu nedenle hemen her devirde Uyguristan tüm komşu devletlerin iştahını çeken bir ülke konumundaydı. Çinliler “kârîz” denen sulama kanalları ve demir işçiliğiyle ilk kez Turfan’da tanışmışlardır. İpek yolunun Çin’deki bitiş noktası olan Chang’an’da her milletten ve dinden insana rastlamak mümkündü; Müslüman tüccarlar da Emevîler döneminden itibaren gelip gitmeye başlamışlardı. Burada bulunan Ulu caminin (Qing Zhen Si) kuruluş tarihi 742 olarak verilir ki bu, Çin’in İslâm ordularına yenildiği Talas Savaşı’ndan (751) daha öncedir.
Sâsânî Hükümdarı Enûşirvân’ın, Türkler’i ipek transit vergisinden mahrum bırakarak iktisadî açıdan zayıflatmak maksadıyla Uygur bölgesinden gelen tüccarların geçişine izin vermemesi, Bizanslılar’la Türkler arasında bir yakınlaşmaya ve Hazar denizinin kuzeyinden Kerç’e ulaşan kolun canlanmasına yol açtı. Ancak Sâsânîler, kısa sürede eski güzergâhın açık kalmasının kendi lehlerine olduğunu fark ettiler. Sâsânî-Bizans çekişmesi sırasında VII. yüzyılın başlarında Kur’an’da da bahsi geçen savaşlarda önce Sâsânîler, ardından Bizanslılar galip geldi. Herakleios 627-628’de Destecird hükümdar sarayına girdiğinde pek çok ipekli elbise, kumaş ve işlenmemiş ipekle büyük miktarda Hindistan kaynaklı baharat bulmuştur.
The Great Silk Road 1
The big route, which seems to have existed since the fourth and fifth century BC, as Turks named Han Yolu (Khan Road), Chinese’s Nan-Lu and westerners Silk Road, was among three continents for the Exchange of goods and cultures. The road was named lower, middle and upper roads as generally done in Anatolia. Upper road was crossing Siberia’s south and its name was Fur Road and it was the oldest of the routes. This road was beginning with Don river’s meeting point with the sea and ends at agriculture area. At Herodot history, it was written that the road was from today’s China borders at Kansu province(fifth century BC). At the excavations in Ural mountains east, Tobol region, ancient Roman and Greek coins were found from the fifth century BC. According to my determination, at the region a piece of silkworm, cocoon and silk from 10th century BC is exhibithed in the Taklamakan desert a museum in an old Kurgan almost closed to visitors ( Museums entrance fee is 1000 dollars and except one American researcher no visitors came). According to a Hittite tablet written in cuneiform, Silk Road’s main route is China, middle Asia, Iran, Mesopotamia, Anatolia’s Antakya and Sur ports. Ivory and cotton from India, silver, copper, turquoise, lapis from middle Asia, linen from north east India was carried to west by bactrian camels caravans. Scytians were serving as mercenaries in Mesopotamia and Egypt. In the beginning of this trade Scyntians played an important role. In development of mutual religious and cultural influences such as the Kurgan tradition they were thought to have made important contributions. A large section of the road was captured by Huns in the first quarter of the second century. Many states wanted to have the Silk Road route and fought time to time because of the economic benefits provided by the road. In the first half of the fifth century Tabgaç Turks dominated. After one century they disintegrated and their lands under the influence of Buddhism, were handed over to the Chinese Dynasty. The Turfan region here is the deepest part of the oasis and it is 154 meters below sea level. All kinds of vegetables fruits and grains were growing there. All the surrounding countries knew that to control this great trade network would be to seize the turfan region. Fort his reason Uighuristan was a country that all neighboring states wanted to seize. The Chinese learned about the “kariz” irrigation pipes and ironwork from here. There were people from all nations and religions at Silk Road’s end, China Chang’an. Muslim merchants begin to come here from the Umayyad’s time. There was a mosque there (Qing Zhen Si) foundation year was 742 before China’s defeat by İslamic Army at Talas war in 751. Sassanid ruler Enuşirvan deprived Turks from silk transition tax for weaken them economically. He banned the merchants coming from Uighuristan. This situation made the Turks and Byzantines allies and led to growth of the road that reaches Kerch from the north of the Caspian sea. But Sassanids observed the old roads activity was in their favor soon. The war broke out between Sassanids and Byzantines at the beginning of the seventh century (mentioned in Quran). First the Sassanids and then the Byzantines were victorius in the wars. When Herakleios entered the royal palace of Destecird he found many silk dresses, fabric, raw silk, large quantities of spices from India.