Bugün Özbekista’ın Semerkant şehrinde Afrasiyab Müzesinde koruma altına alınan duvar resimleri ilk kez Sovyetler döneminde 1965 yol inşaatı sırasında tesadüfen bulunmuş ve aradan yedi yıl geçtikten sonra 1972 de dünya kamuoyuna duyurulmuştur. VI. Yüzyılda yapılmış olan resimler tarihi bir vesika mahiyetindedir. En çarpıcı görsellerden biri güney duvarında bulunan ve Göktürk devletine bağlı Soğd Beyi Varkhuman’ın gelininin Semerkant’a gelişini betimleyen geçit töreni resmidir. Bu duvar resimleri 2005 yılında müzenin açılmasının hemen ardından bölgeye giderek bunları fotoğraflayan Turgay Tüfekçioğlu tarafından Sayın Kazım Mirşan’a ulaştırılmıştır. Ben ayni günlerde bunu öğrendiğim zaman çok heyecanlanıp doğruca Türkbükünde ikamet eden Kazım hocanın evine gittim. Kazım Hoca’da bu konuda çok heyecanlı idi. Müzeye gidip resimleri yerinde incelemek gerekir diyordu.Zannıma göre bu Tomris Hatun’un Zafer sonrası geçit töreni olabilir diye de görüş belirtti. Zamanla Fransız Rus Özbek bilimadamları tarafından bunun Varkhuman’ın gelininin Semerkant’a gelişini betimleyen bir resim olduğu belirtildi. Ama ben 2005 de Kazım Mirşan’a bu resmi yeniden yapacağımı ve bir kopyasını kendisine hediye edeceğime söz vermiştim.Hoca rahmetli olalı 15 yıl oldu, ancak vakit bulabildim.
Bu resim rahmetli Mirşan’ın resmi yerinde inceleme imkanı bulamadan ve yabancı bilim adamlarının saptamalarından önce yaptığı faraziye ışığında ilk görüşmemizdeki heyecanla yapılmıştır. Duvar resminin görünen kısımlarına mümkün olduğunca sadık kalınmış, diğer bölümler şahsi sanatsal fantezilerimle bütünleştirilmiştir. Bir gözümde yüzde kırk görme kaybı olması nedeniyle meydana gelen çizim hatalarından dolayı tüm sanat camiasından özür dilerim. Ölmeden önce verdiğim sözü yerine getirme telaşı ile ancak bu kadar yapabildim.
Afrasiyab,Zerdüştçülük dininde kötülükler tanrısının yeryüzündeki temsilcisidir. Avesta’da kötülük ve hilekâr insan tipini temsil eder. Iran’lılar o zamandan beri Alp Er Tunga ve Tomris Hatun dahil tüm Turan hakanlarına Afrasiyab demişlerdir.
Kaşgarlı Mahmut Afrasiyab’ın Alp Er Tunga’nın bizzat kendisi olduğunu söyler. Uygur oniki muqamlarından üçüncü destanda: Şahı alem pekın esli Aprasiyap, Oğuz nesli İzdep keldim dildar vesli Yoktur canın teşvişleri Dizeleriyle Afrasiyab’ı Oğuz nesli ile özdeşleştirir.
Not: Yardım ve destekleri için Sayın Semra Bayraktar’a çok teşekkür ederim.
Tomris Hatun Victory Parade
The mural paintings, which are underguard in Afrasiyab Museum in Semerkand Uzbekistan, were found incidentally at a USSR road construction site in 1965 and announced to the public in 1972. Those mural paintings ( dated VI. century) have the characteristics of historical documents. One of the most outstanding of those paintings is a bride parade picture which is exhibited on the south wall. It describes the entrance of Tomris Hatun to Semerkand with her cortege. She was the daughter in law of Göktürk subordinate Sogd Bey Varkhuman. The Museum was opened in 2005. Same year, Turgay Tüfekçioğlu visited the Museum and took photos of the mural paintings and brought them to the great Turcologist Kazım Mirşan. I was very excited and visited Master Mirşan at his residence in Türkbükü. He was also very excited and wanted to go to the Museum in Semerkand to see the paintings with his own eyes. He thought that the painting might be Tomris Hatun ‘s victory parade to Semerkand. However, later French, Russian and Uzbek researchers declared that this painting described the entrance of Varkhuman ‘s bride to Semerkand. In 2005, when I was at Master Kazım Mirşan’s home I promised him that I would make the picture of Tomris Hatun’s victory parade. As I have forty percent visual loss at one of my eyes I apologise from the art confrerie for my drawing errors. I only wanted to fulfill my promise to Kazım Mirşan.
According to zoroastrianism belief, Afrasiyab represents the evil on earth. Avesta symbolizes the evil and the deceiver mankind. Since that time, İranians named all Turan rulers, including Alp Er Tunga and Tomris Hatun as Afrasiyab.Kaşgarlı Mahmut quoted Alp Er Tunga to be Afrasiyab himself. It was written in epics of the third of 12 Uyghur musical themes.
I thank Sema Bayraktar for her precious help and support.